Anemi, oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin eksikliğinde ortaya çıkan durumdur. Anemisi olan kişilerde üşüme, yorgunluk veya halsizlik belirtileri yaygın olarak görülür. Birçok farklı anemi türü vardır ancak en yaygın tip demir eksikliği anemisidir. Diyetinize demir ekleyerek aneminin belirtilerini hafifletmeye başlayabilirsiniz.
Anemi nedir?
Anemi, yeterli kırmızı kan hücreniz olmadığında ortaya çıkar. Bu kırmızı kan hücrelerinin görevi, akciğerlerden oksijeni alıp kan dolaşımı aracılığıyla vücudun diğer tüm organ ve dokularına taşımaktır. Bunun kırmızı kan hücrelerinin içinde bulunan demir ve yardımcı bir protein olan hemoglobin ile yapar.
Anemisi olan kişilere “anemik” denir. Anemik olmak yorgun hissetmek, normalde olduğundan daha fazla üşümek, cildin daha soluk olması anlamlarına gelir. Bunun nedeni organların ihtiyaç duydukları oksijeni yeterli miktarda alamamasıdır.
Anemi kimlerde gelişir?
Herkeste görülebilir ancak şu guruplarda daha yaygındır:
Kadınlar: Adet dönemlerinde ve doğumda kan kaybı nedeniyle anemi olabilirler. Özellikle adet kanaması fazla olan veya rahimde tümör gibi bir durumu olan kadınlarda görülür.
1-2 yaş arası çocuklar: Hızlı büyüme nedeniyle bu yaş aralığındaki çocuklar daha fazla demire ihtiyaç duyar.
Bebekler: Bebekler anne sütünden kesilince veya formülü bıraktıklarında yeteri kadar demir alamayabilirler çünkü katı gıdaların içeriğindeki demir vücut tarafından kolayca emilemez.
65 yaşın üzerindeki insanlar: Bu yaş gurubunda demirden fakir diyetlerle beslenme ve bazı kronik hastalıklara yakalanma olasılığı daha fazladır.
Kan seyreltici ilaç kullanan insanlar: Bu ilaçlar arasında aspirin, klopidogrel, warfarin, heparin ürünleri, apixaban, betrixaban, dabigatran, edoxaban ve rivaroksaban bulunur.
Anemi ne kadar yaygındır?
Anemi, küresel olarak iki milyardan fazla insanı etkilemektedir, bu da toplam nüfusun %30’undan fazladır. Özellikle az kaynak bulunan ülkelerde yaygındır, ancak sanayileşmiş ülkelerde de birçok insanda görülmektedir.
Aneminin farklı tipleri var mıdır?
Birkaç farklı anemi türü vardır ancak hepsinde ortak olarak kan dolaşımdaki kırmızı kan hücrelerinin sayısı azalmıştır. Kırmızı kan hücresi seviyeleri aşağıdaki nedenlerden biri nedeniyle düşebilir:
– Vücudunuz yeterli miktarda hemoglobin üretmezse,
– Vücudunuz yeterli miktarda hemoglobin üretir ancak üretilen hemoglobin düzgün çalışmazsa,
– Vücudunuz yeterli miktarda kırmızı kan hücresi üretmezse,
– Vücudunuz kırmızı kan hücrelerini çok hızlı parçalarsa.
Örneğin anemi türlerinden biri olan demir eksikliği anemisinde demir eksikliğinden ötürü hemoglobin üretimi azalır bir diğer anemi türü orak hücre anemide üretilen hemoglobin düzgün çalışmamaktadır.
Aneminin belirti ve bulguları nelerdir?
Yorgunluk, nefes darlığı ve üşüme gibi belirtiler tüm anemi türlerinde görülür. Diğer farklı semptomlar şunlardır:
– Baş dönmesi veya halsizlik,
– Baş ağrısı,
– Ağız içi ve dudak kenarlarında hassasiyet,
– Cildin soluk ,kuru olması veya cildin kolayca morarması,
– Alt bacakta istemsiz hareketler (huzursuz bacak sendromu),
– Hızlı nabız.
Anemi vücudu nasıl etkiler?
Anemi, yorgunluk veya üşümeyle beraber vücudunuzda başka etkilere yol açabilir. Demir eksikliği nedeniyle tırnaklarınız kırılgan veya kaşık şeklinde olabilir ve saçınız dökülebilir. Tat alma duyunuz değişebilir veya kulaklarınız çınlayabilir.
Farklı anemi tipleri başka ciddi sorunlara yol açabilir. Örneğin Orak Hücreli Anemisi olan kişilerde genellikle kalp ve akciğer komplikasyonları görülür.
Tedavi edilmeyen anemi, aritmiye(düzensiz kalp atışı), kalp büyümesine veya kalp yetmezliğine yol açabilir. Ayrıca enfeksiyon kapma ve depresyona girme riskiniz de artar.
Demir eksikliğinde görülen bir diğer durum buz çiğnemedir. Buz çiğnemek, Pika Sendromu’nun belirtisidir, Pikalı hastalar tebeşir ve toprak gibi gerçekten yiyecek olmayan şeyleri yerler. Yani Pika da demir eksikliğinin bir işaretidir. Anemisi olan çocuklarda bu davranış sıklıkla görülür.
Anemi, çocukları başka nasıl etkiler?
Çocuklar için beslenmelerinde yeterli miktarda demir ve diğer besin maddelerinin bulunması oldukça önemlidir; çünkü demir eksikliğine bağlı olarak motor becerilerinin gelişimi gecikebilir ve öğrenme problemleri yaşayabilirler. Daha büyük çocuklarda, büyüme hızları artınca ve adet döngüleri sırasında anemi belirtilerine daha fazla dikkat etmeniz gerekir.
Anemi yaşlıları nasıl etkiler?
Yaşlılarda anemi, bilinç bulanıklığı veya depresyona neden olabilir. Halsizlik, yürümeyi zorlaştırabilir. Anemi, eğer yaşlıysanız ve tedavi edilmezseniz ömrünüzü kısaltabilir.
Anemi kilomu etkileyebilir mi?
Araştırmalar, aşırı kilolu insanların kandaki düşük demir seviyesi sorunuyla ilgilenirlerse kilo verebileceğini bulmuştur. Kanser gibi başka rahatsızlıklarınız varsa, anemi ile birlikte istemsiz kilo kaybı yaşayabilirsiniz. Zayıflama ameliyatı geçiren insanlar vitamin ve mineral eksiklikleri nedeniyle anemik hale gelebilir.
Anemi hamileliği nasıl etkiler?
Hamilelik sırasında demir eksikliği erken doğum komplikasyonu olasılığını arttırır. Çalışmalar göstermiştir ki, doğumdan sonra düşük demir seviyesine sahip annelerin bebeklerinin düşük doğum ağırlığında olmaları ve demir düzeylerinde sorun olması muhtemeldir.
Hamileyseniz, demir eksikliği anemisi gelişme olasılığı daha yüksektir. Doğmamış bebeğiniz demir ve diğer besinler için size muhtaçtır. Hamile olan birçok kadın anemiyi önlemek için demir hapları alır. Kendiniz ve bebeğiniz için yeterli demire sahip olduğunuzdan emin olmak için, demir açısından zengin yiyecekler, B12 ve B9 vitaminleri içeren yiyecekler içeren yiyecekleri dengeli tüketin. Vitamin almak ve diyetinize demir eklemek için sağlık uzmanınızın talimatlarını izleyin.
Anemi tanısı almak sadece başlangıçtır, altta yatan nedeni bulmak ve ortadan kaldırmak gerekir.
Anemiye ne sebep olur?
Aneminin en yaygın nedeni vücuttaki düşük demir seviyesidir. Bu tip anemiye demir eksikliği anemisi denir. Vücutta oksijeni taşıyan madde olan hemoglobininin üretimi için vücudun belirli bir miktarda demire ihtiyacı vardır. Demir eksikliği anemisi dışındaki anemi tipleri aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:
– B12 vitamininden fakir beslenme veya B12 Vitamininin emilimi veya kullanımıyla alakalı sorun olması (pernisiyöz anemi),
– Folik asit içermeyen diyet (folat da denilir) veya vücudun folik asidi doğru şekilde kullanaması (folik asit eksikliği anemisi),
– Kalıtsal kan hastalıkları (orak hücre anemisi veya talesemi ),
– Kırmızı kan hücrelerinin çok hızlı parçalanmasına neden olan durumlar (hemolitik anemi gibi),
– Vücudunuzda kırmızı kan hücreleri oluşturmak için yeterli hormon bulunmadığı durumlar (Hipertiroidizm, Hipotiroidizm, ilerlemiş böbrek hastalığı, Lupus ve diğer kronik hastalıkları içerir),
– Ülser, hemoroid veya gastrit gibi diğer durumlarla ilişkili kan kaybının olması.
Demir eksikliği anemisine ne sebep olur?
Demir eksikliği anemisinin nedenleri:
– Kısa sürede çok miktarda hızlı kan kaybetmek (örneğin ciddi bir kazada) veya uzun bir süre boyunca az miktarda kan kaybetmek. Vücudun kan kaybıyla kaybettiği demir, gıdalarla yerine koyacağından çok daha fazladır. Bu, ağır adet dönemleri olan kadınlarda veya enflamatuvar bağırsak hastalığı olan kişilerde olabilir.
– Beslenmeyle yeterince demir alamamak.
– Vücudun normalde olduğundan daha fazla demire ihtiyacının olması (örneğin hamilelik veya hastalık sırasında).
Bazı demir eksikliği anemileri kaynaklandıkları nedenle ilişkilendirilerek isimlendirilirler; kronik hastalık anemisi (inflamasyon anemisi olarak da bilinir) veya akut kan kaybı anemisi gibi.
Diğer anemi türleri:
Pernisiyöz Anemi
Pernisiyöz anemi, bir kişinin B12 vitaminini emmesini sağlayan intrensek faktör olarak adlandırılan bir şeyden yoksun olduğunda ortaya çıkar. B12 vitamini olmadan, vücut sağlıklı kırmızı kan hücreleri üretemez. Bunun yanında intrensek faktör eksikliği olmayan anemiler de pernisiyöz anemi adı altında toplanır; folik asit eksikliği anemisi ve Addison anemisi gibi…
Hemolitik Anemi
Bu tip aneminin nedeni, kalıtsal veya edinilmiş bazı hastalıklarda vücutta deforme olmuş kırmızı kan hücrelerinin hızlıca parçanmasıdır. (Edinilmiş hastalık; doğduğunuzda sahip olmadığınız hastalık anlamına gelir) Neden genetik değilse, hemolitik anemi zararlı maddeler veya bazı ilaçlara verilen reaksiyonlar sonucu oluşabilir.
Orak Hücreli Anemi
Aneminin bu genetik formu, kırmızı kan hücrelerinin şekil bozukluğu nedeniyle oluşur. Hücreler orak şeklindedirler bu yüzden de kan damarlarını tıkayabilir ve hasara neden olabilirler. Hemoglobin düzgün çalışmaz. Bu tür anemi sık görülür ama herkeste değil, Türkiye’de Akdeniz Bölgesi’nde yaygındır.
Elmas-Blackfan Anemisi
Bu kalıtsal veya edinsel olabilen nadir bir tiptir. Bu tip anemide, kemik iliği yeterli kırmızı kan hücresi yapamaz. Diamond-Blackfan anemisi, yaşamın ilk yılında, hastaların yaklaşık % 90’ında teşhis edilir.
Aplastik Anemi
Bu tip anemide, kemik iliği hasarlı oluğu için yeteri miktarda kan hücresi üretemez. Doğuştan veya sonradan olabilir. Aplastik anemi için başka bir isim kemik iliği aplazisidir. Bazı insanlar bu durumu kanser olarak düşünebilir, ancak değildir.
Myelodisplastik Sendromlar (MDS)’da ise kanser kastedilir ve bu hastalıklarda kemik iliğindeki hücreler anormaldir.
Fanconi Anemisi
Bu tip anemi de nadirdir ve genetiktir. Kemik iliği yeterince kırmızı kan hücresi yapmadığında olur. Anormal kemik yapısı ve anormal cilt rengi gibi belirtileri vardır. Bu duruma sahip insanların yaklaşık %50’si 10 yaşına geldiğinde teşhis edilir.
Akdeniz anemisi
Bu durum Cooley Anemisi olarak da bilinir ve aslında beta talasemi majör kastedilir. Talasemi, vücudunuzun doğru miktarda hemoglobin yapmadığı kalıtsal durumdur. Yeterli miktarda miktarda üretilmemelerine ek olarak kırmızı kan hücreleri, talesemisi olmayan kişilere göre daha kısa ömürlüdür.
Vejetaryen veya Vegan Anemisi
Bu terim, vejeteryan veya vegan olan insanların et, kümes hayvanları veya deniz ürünleri yemedikleri için yeterince demir almakta zorlandıkları anlamına gelir. Ancak, dikkatli gıda planlaması yapılması durumunda, bitki bazlı bir diyetle yeterli miktarda demir almanın birçok yolu vardır.
Doktorunuz, kırmızı kan hücrelerinin büyüklüğünü belirten anemi terimlerini de kullanabilir. Bu kelimeler makrositik anemi (normalden büyük hücreler) veya mikrositik anemi (normalden küçük hücreler) gibi terimlerdir.
